سیره شناسی رسول خدا در حوزه بصیرت دینی

سیره شناسی رسول خدا در حوزه بصیرت دینی

وقایعی که در چند سال گذشته در ایران و جهان رخ داد چند واژه را به شکل ویژه و با بسامد بالا در ادبیات ایران و جهان زنده کرد. این واژه ها عبارتند از «فتنه»، «بصیرت» و «بیداری» .

«بصیرت» از آن جهت که دارو و درمان فتنه و انحراف نامیده می شود به شکل گسترده مورد بحث و واکاوی اندیشمندان قرار گرفت و سعی شد تا ریشه ها و راهکارهای درست استفاده از آن تحقیق و تبیین شود. در این زمینه کارهایی قابل تقدیری صورت گرفت که مقالات و نشست ها و همایشهای گوناگون از آن جمله اند.

آنچه گذشت سبب شد که واژه بصیرت در حوزه های مختلفی به کار گرفته شده و به صورت مضاف در عرصه های گوناگون نیز استعمال شود ؛ مانند بصیرت سیاسی، بصیرت فرهنگی و … .

یکی از این ترکیبها، «بصیرت دینی» است که در این مقاله برآنیم ضمن واکاوی معنایی آن به تطبیقات آن در زندگی رسول خدا صلی الله علیه وآله بپردازیم با این هدف که بتوانیم در این موضوع هم آن حضرت را الگوی خود قرار داده و به گونه ای عمل کنیم که آن اسوه حق و حقیقت به ما آموخته است.

معنای بصیرت

«بصیرت» برگرفته از ماده «بصر» است که ابن فارس دو معنای اصلی برای آن ذکر می کند: یكى علم و دیگرى ، درشتى ، سختى و خشونت.[1]

راغب اصفهانی کاربرد «بصر» را برای چشم و «بصیرت» را برای قلب می داند. او «بصر» را به عضو بینایی و نیروی درک کننده ای که در آن است اطلاق می کند و «بصیرت» را نام نیروی ادراک کننده قلب می گذارد.[2]

گفتنى است هر چند بصیرت، در اصل به معناى علم و دریافت قلبی است ؛ لیكن باید توجّه داشت كه هر علمى، بصیرت نیست و هر عالمى، بصیر نامیده نمى شود ؛ بلكه این واژه ، حاكى از نوعى احاطه علمى و آینده نگرى است.[3]

شدت و کمال بصیرت، سبب شد که آن حضرت چنان مورد تایید خدای سبحان قرار گیرد که در هیچ یک از شئون رسالت اشتباه نكند، نه در تلاوت و تعلیم كتاب و حكمت، نه در تزكیه و تهذیب، نه در امر به معروف و نهی از منكر و نه در اجرای حدود و قصاص و تعزیرات الهی كه سیاست جوامع انسانی و اسلامی نامیده می‌شود

بصیرت دینی

واژه «بصیرت» گاهی با اضافه شدن به واژگان دیگر به کار برده می شود؛ مانند بصیرت اخلاقی ، بصیرت سیاسی ، بصیرت دینی و مانند آن. در این موارد مراد از ترکیب، مطلق بصیرت نیست ؛ بلکه منظور بصیرت مضاف است؛ یعنی بصیرت در اخلاق و سیاست و دین و مانند آن و با تعریفی که از بصیرت گذشت منظور از این عبارت احاطه علمی و ژرف نگری در دین است.به عبارت دیگر بصیرت دینی یعنی دین شناسی عمیق و دقیق.

ادامه »